سفر در میان ستارگان؛ آیا ما برای ترک زمین آماده‌ایم؟

اکنون چند وقتی است که می دانیمکاوشگروویجر ۲ نیز در پی همتای پیشین خود (وویجر ۱) آخرین مرزهای منظومه ی شمسی را درنوردیدهو هم اینک به فضای میان ستاره ای پیوسته است. این خداحافظی غم انگیز بشر با آخرین دستاوردهای ۵۰ ساله ی خود، خود تلنگری دیگر برای نژاد بشر است؛ تلنگری که می گوید شاید نسل بعدی ما همان نسلی باشد که در سده ی آینده تمدن خود را به فرا سویمنظومه ی شمسی(فراتر از ابر اورت) خواهد برد. ورود دومین ساخته ی بشر به قلمروی میان ستاره ای می تواند نشانه ای بر فرارسیدن زمان گذار ما از ساکنین منظومه ای به مسافران قلمروی سایر ستارگانکهکشان راه شیریباشد.

و کسی چه می داند؛ شاید آنجا همان میعادگاه دیدار با بیگانگانی باشد که سالهاست ملاقات با آن ها را چشم نهاده ایم.

شکی نیست که درنهایت روزی ما مجبور خواهیم شد زمین، این سکونتگاه دوست داشتنی خود را به مقصد جهانی دیگر ترک گوییم؛ دلیل این اتفاق می تواند فجایع بزرگی باشد که روزیزمینما به چشم خواهد دید؛ در کمتر از یک میلیارد سال دیگرخورشیدآن قدر گرم و متورم خواهد شد که تمامی اقیانوس های زمین بخار می شود. یا خیلی قبل تر از آن، می توان برخوردی عظیم با یکسیارکرا در چند صد میلیون سال آینده متصور شد.تغییرات شدید اقلیمینیز طی چند هزار سال می تواند زندگی را برای ساکنین زمین تبدیل به جهنمی واقعی کند. یا بدتر از همه، شاید وقوع یک جنگ هسته ای در جهان طی چند دهه یا چند سده ی آینده، ما را برای ترک زمین آماده کند. در هر حال، برنامه ی خروج ما از سیاره قطعی است و تنها مجهول این معادله ی دردناک، زمان وقوع آن است.

در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷، ما اولین جرم میان ستاره ای را در منظومه ی شمسی رصد کردیم. همان طور که پیش تر در زومیت منتشر شد،اومواموا (Oumuamua) می تواند دستاوردی غریب از تمدنی بیگانه باشدکه به مرزهای منظومه ی شمسی ما رسید. دور از ذهن نیست که در قرن بعدی، ما نیز بتوانیم چنین دستاوردهایی مشابه را به قلمروی منظومه های بیگانه اعزام کنیم.

آنچه که ما خواهیم فرستاد ممکن است تعدادیرباتبه همراه چندچاپگر سه بعدیباشد. این ربات ها عازم دنیاهای دیگر خواهند شد تا از مواد خام موجود در سیارات دیگر برای ساختن اشیای مصنوعی در آن محل ها بهره ببرند. همچنین ممکن است تنها مسافرانفضاپیماهای اعزامیما، فضانوردانی میکروسکوپی باشند؛ یک کلونی از میکروب ها که می روند با تکثیر خود در جهانی ناشناخته، حیات را در آنجا بنیان نهند. این همان مفهوم <<کشت مصنوعی زندگی>> است که دانشمندان از آن به عنوانپان اسپیرمای مستقیمنیز یاد می کنند.

اما پیش از آنکه بتوانیم به چنین فتوحاتی درفضابرسیم، تمدن ما روی زمین احتمالاً به واسطه ی همان فناوری های موردنیاز برای انجام این مأموریت های فضایی، به کلی متحول خواهد شد.

برای نمونه، ربات ها را در نظر بگیرید. به احتمال زیاد انقلاب بزرگ بعدی در ساختار جوامع بشری ناشی از ظهور همین ربات ها خواهد بود؛ ربات هایی که به زودی جایگزین نیروی کار انسانی می شوند. آن ها همین حالا هم شروع به بیرون راندن انسان ها از سایت های ساخت وساز کرده اند. سهم این ماشین ها از بازار کار (به همراههوش مصنوعی) به سرعت در حال رشد است؛ چرا که فناوری آن ها تنها در یک بازه ی زمانی چندساله و آن هم به صورت نمایی، رشدی سرسام آور را تجربه خواهد کرد. با درنظرگرفتن سهم روزافزون ربات ها و هوش مصنوعی در بازار کار، بشر باید جامعه را از نو سازمان دهی کند. به لطف حضور ربات ها و رایانه ها، مشاغل کمتری برای انسان ها وجود خواهد داشت و این به معنای فرصت کمتری برای کسب درآمد خواهد بود. هفته های کاری به کمتر از پنج روز در هفته کاهش خواهند یافت و درنتیجه، مدت زمان تعطیلات بیشتر و فرصت های شغلی کمتر خواهند شد.

دولت ها ممکن است تصمیم بگیرند که مبلغی را به عنوانحداقل پایه ی حقوقشهروندان خود در نظر بگیرند که احتمالاً میزان آن، مستقل از مدت اشتغال افراد به کار است. چنین تصمیماتی به منزله ی ظهور چهره ی تازه ای ازسوسیالیسمدر نظام جهانی خواهد بود. بنیان گذار این فلسفه،کارل مارکسدر سال ۱۸۷۵ این نظام را چنین توصیف می کند: <<هر کس متناسب با توانایی و در انطباق با نیازهایش>>. این تعریف تاحدودی با مفاهیم ایدئولوژیک مطرح در دنیای نوین مطابقت دارد؛ با این حال شاید بهتر باشد نسخه ی به روزشده ی جمله ی مارکس را این چنین برای خود تعبیر کنیم: <<هر کس بیش از حداقل نیاز خود، دریافت خواهد کرد و هر آنچه را بخواهد در اوقات فراغتش انجام خواهد داد.>>

جای شگفتی نیست؛ هم اکنون نیز نخستین جوانه های این انقلاب اجتماعی را می توان دردره ی سیلیکوندید؛ محلی که در آن، تریلیون ها دلار ثروت طی دهه ی گذشته انباشته شده است. ماهیت این ثروت جدید بسیار متفاوت از ثروت قدیم است؛ ثروتی ریشه دار که توسط افرادی مسن تر و طی دوره ی زمانی طولانی تری در تاریخ تولید شده بود.کافی است نگاهی گذرا به نسل تازه ی ثروتمندان دنیای جدید بیندازید:سرگی برین،استیو جابز،لری پیج،مارک زاکربرگو بسیاری دیگر که وجه اشتراک چندانی با افرادی از خاندان روزولت، فورب، دوپونت و روتشیلد ندارند.

فناوری های نوظهور نظام نوین قطعاً با برخی مقاومت ها ازسوی آخرین نسل باقی مانده از نظام قدیم مواجه خواهد شد؛ این مقاومت ها احتمالاً در قالب جنبش های سیاسی پوپولیستی از جامعه سر بر خواهند آورد. اما این مقاومت چندان دیری نخواهد پایید؛ چراکه تمدن ما پیش تر ثابت کرده است که شهوت ذات بشر برای رسیدن به آینده ای فناورانه تقریبا مهارناپذیر است. حتی این امکان وجود دارد که سیر تکامل فناوری در تمدن ما به واسطه ی کشف اولین نشانه ها از وجود تمدنی بیگانه در جهان، شتابی بی سابقه و افسارگسیخته به خود بگیرد.

با این حال، ما همچنان باید امیدوار باشیم که اقتصاد و ساختار اجتماعی آینده ی ما به خوبی بتواند با پیشرفت های تکنولوژیکی جدید تطبیق پیدا کند. موفقیت ما در چالش های فضایی آینده منوط بهمدیریتموفق ما در چالش های اجتماعی فعلی روی زمین خواهد بود. اگر بتوانیم از انقلاب تکنولوژیکی رایانه ها و ربات ها، با سربلندی عبور کنیم، ممکن است در ادامه بتوانیم کهکشان راه شیری را نیز به سیطره ی خود در آوریم؛ وگرنه سرنوشت تلخ آینده ی حیات روی زمین شامل حال تمدن ما نیز خواهد شد. حال باید پرسید آیا ما برای این گذار تاریخی آماده ایم؟

۱۰۰ سال پیش فیزیکدانی به نامانریکو فرمی، پارادوکسی جالب را مطرح کرد که امروزه با نامپارادوکس فرمیشناخته می شود. او با در کنارهم گذاشتن تمامی شواهد و پیش فرض های فعلی، این گونه استدلال کرد که وجود بیگانگان فضایی، گزاره ای قطعی است؛ با این حال چگونه است که ما هنوز آن ها را نمی بینیم؟ این پارادوکس از آن زمان تا به حال، به منزله ی یکی از بزرگ ترین پرسش های بی پاسخ پیش روی بشر باقی ماند.

تا عزم ما برای رقم زدن تقدیر چه باشد. شاید پس از ما و در روزگاری دور که بیگانگان فضایی به سیاره ی خالی از سکنه ی ما نگاهی می اندازند، بالاخره پاسخی منطقی برای این پارادوکس کهن پیدا کنند و دریابند که آن <<دیگران>> کجا رفته اند: در دل آسمان بی کران یا زیر خروارها خاک.